της Τάνιας Χριστοδουλίδου*
Σε μια εποχή όπου οι ψηφιακές οθόνες κυριαρχούν στην καθημερινότητα των παιδιών, η αγάπη για το διάβασμα -η φιλαναγνωσία-, αποτελεί όχι μόνο μια ωφέλιμη συνήθεια αλλά και έναν κρίσιμο παράγοντα για την πνευματική, συναισθηματική και κοινωνική τους ανάπτυξη. Η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας δεν είναι απλώς μια παιδαγωγική προτεραιότητα, αλλά και μια βαθιά ανθρώπινη ανάγκη, καθώς το βιβλίο μπορεί να αποτελέσει πυξίδα σε κάθε στάδιο της παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Τι όμως μας προσφέρει;
1. Ανάπτυξη της γλώσσας και του λεξιλογίου Το διάβασμα εμπλουτίζει το λεξιλόγιο των παιδιών και βελτιώνει την ικανότητά τους να εκ φράζονται με ακρίβεια και σαφήνεια. Μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου, τα παιδιά έρχονται σε επαφή με λέξεις, εκφράσεις και δομές λόγου που δύσκολα θα συναντήσουν στην καθημερινή προφορική επικοινωνία. Η συνεχής επαφή με τον γραπτό λόγο βοηθά στη βελτίωση της ορθογραφίας, της σύνταξης και της κατανόησης κειμένου, δεξιότητες απαραίτητες για την πρόοδό τους στο σχολείο και γενικότερα στην εκπαίδευση.
2. Καλλιέργεια της φαντασίας και της δημιουργικότητας Τα λογοτεχνικά βιβλία δεν παρέχουν απλώς πληροφορίες· ανοίγουν ολόκληρους κόσμους. Όταν ένα παιδί διαβάζει ένα παραμύθι ή ένα μυθιστόρημα, «ζωντανεύει» στο μυαλό του χαρακτήρες, τοπία, καταστάσεις. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, η φαντασία ενεργοποιείται και εξελίσσεται. Αυτό όχι μόνο ενισχύει τη δημιουργική του σκέψη, αλλά και την ικανότητα να λύνει προβλήματα, να προ τείνει λύσεις και να φαντάζεται έναν κόσμο διαφορετικό, ίσως και καλύτερο.
3. Ανάπτυξη ενσυναίσθησης και κοινωνικών δεξιοτήτων Μέσα από τις ιστορίες, τα παιδιά «μπαίνουν στα παπούτσια» άλλων ανθρώπων· βλέπουν τον κόσμο μέσα από τα μάτια διαφορετικών χαρακτήρων, που προέρχονται από διαφορετικά περιβάλλοντα, κουλτούρες και κοινωνικές συνθήκες. Αυτό τα βοηθά να κατανοήσουν καλύτερα τους άλλους, να δείχνουν κατανόηση και να αποδέχονται τη διαφορετικότητα. Η ενσυναίσθηση που καλλιεργείται μέσω της λογοτεχνίας αποτελεί θεμέλιο λίθο για τις κοινωνικές σχέσεις, τη φιλία, τη συνεργασία και τη μη βίαιη επίλυση συγκρούσεων.
4. Προώθηση της αυτογνωσίας και της ψυχικής ανθεκτικότητας Πολλά λογοτεχνικά έργα θίγουν θέματα που απασχολούν και ανησυχούν τα παιδιά: ο φόβος, η απώλεια, η απογοήτευση, η μοναξιά, αλλά και η φιλία, η αγάπη, η αποδοχή. Μέσα από ταυτίσεις με ήρωες και καταστάσεις, τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να επεξεργαστούν τα δικά τους συναισθήματα και εμπειρίες, να βρουν παρηγοριά, να πάρουν θάρρος. Η ανάγνωση μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά, ενισχύοντας τη συναισθηματική τους νοημοσύνη και τη δυνατότητα να αντιμετωπίζουν δυσκολίες.
5. Ενίσχυση της συγκέντρωσης και της υπομονής Σε μια πραγματικότητα όπου τα παιδιά εθίζονται στη γρήγορη εναλλαγή εικόνων και πληροφοριών, η ανάγνωση ενός βιβλίου απαιτεί χρόνο, συγκέντρωση και αφοσίωση. Η διαδικασία αυτή βοηθά τα παιδιά να μάθουν να εστιάζουν, να αναπτύσσουν υπομονή και επιμονή· δεξιότητες που είναι σημαντικές όχι μόνο για τη σχολική τους πρόοδο αλλά και για τη μετέπειτα ζωή τους.
6. Διαμόρφωση προσωπικής ταυτότητας και κριτικής σκέψης. Η ανάγνωση ποιοτικών βιβλίων δίνει στα παιδιά ερεθίσματα για να αναρωτηθούν, να αμφισβητήσουν, να συγκρίνουν και να διαμορφώσουν άποψη. Ένα παιδί που διαβάζει αναπτύσσει κριτική σκέψη, αλλά και προσωπικό γούστο, αισθητική και ηθικό σύστημα αξιών. Μέσα από τους ήρωες και τις ιστορίες, χτίζει σταδιακά την προσωπική του ταυτότητα.
7. Δημιουργία δεσμών και κοινών εμπειριών Η φιλαναγνωσία μπορεί να είναι μια συλλογική δραστηριότητα: ένας γονέας που διαβάζει στο παιδί του, μια σχολική τάξη που μοιράζεται το ίδιο βιβλίο, μια λέσχη ανάγνωσης. Το διάβασμα γίνεται αφορμή για συζήτηση, σύνδεση και μοίρασμα. Ιδιαίτερα στις μικρές ηλικίες, η κοινή ανάγνωση ενισχύει τον δεσμό γονέα-παιδιού και προσφέρει συναισθηματική ασφάλεια. Ως γονείς, εκπαιδευτικοί και κοινωνία ας δείξουμε στα παιδιά πως μέσα στα βιβλία υπάρχει ένας κόσμος που αξίζει να ανακαλύψουν
* η Τάνια Χριστοδουλίδου είναι εκπαιδευτικός και δημοσιογραφεί.