Της Ιουλίας - Φανουρίας Χιωτάκη*
Οι πρώτες ενδείξεις στην Α΄ & Β΄ Δημοτικού και τι να προσέξουν οι γονείς:
Η αρχή της σχολικής χρονιάς είναι πάντα γεμάτη χαρά, αγωνία και νέες προσδοκίες. Στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού (Α΄ και Β΄) τα παιδιά βάζουν τις βάσεις για την ανάγνωση, τη γραφή και τα μαθηματικά. Σε αυτή την ηλικία μπορούν να φανούν οι πρώτες ενδείξεις μαθησιακών δυσκολιών. Η έγκαιρη αναγνώριση δεν σημαίνει βιαστικά συμπεράσματα· σημαίνει ευαισθητοποίηση του γονέα ώστε να ζητήσει στήριξη και γνωμάτευση από ειδικό όταν χρειάζεται. Όσο πιο έγκαιρα εντοπιστούν οι δυσκολίες, τόσο πιο αποτελεσματική μπορεί να είναι η παρέμβαση.
📖 Σημάδια στην Ανάγνωση
Η ανάγνωση είναι η δεξιότητα που «ξεκλειδώνει» όλη τη μαθησιακή πορεία. Όταν το παιδί δυσκολεύεται σε αυτήν, είναι πιθανό να συναντήσει εμπόδια σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα.
- Δυσκολεύεται να μάθει τα γράμματα ή μπερδεύει φωνήεντα και σύμφωνα.
- Διαβάζει πολύ αργά ή χάνει τη σειρά στις λέξεις και στις προτάσεις.
- Αντί να αποκωδικοποιεί, μαντεύει τις λέξεις.
- Δεν θυμάται εύκολα ιστορίες που μόλις διάβασε.
Αν αυτά τα σημάδια επιμένουν για μεγάλο διάστημα, αξίζει να αξιολογηθούν από ειδικό, καθώς μπορεί να αποτελούν πρώιμες ενδείξεις δυσλεξίας ή άλλων ειδικών μαθησιακών δυσκολιών.
✍️ Σημάδια στη Γραφή
Η γραφή απαιτεί συντονισμό κίνησης, μνήμης και γλωσσικών δεξιοτήτων. Τα πρώτα χρόνια στο Δημοτικό είναι καθοριστικά για να χτιστούν σωστές βάσεις.
- Αντιστροφές γραμμάτων ή αριθμών (π.χ. 3 ↔ ε, β ↔ δ).
- Πολλά ορθογραφικά λάθη, ακόμα και σε λέξεις που έχουν διδαχθεί πολλές φορές.
- Δυσκολία να γράψει από τον πίνακα ή να κρατήσει σωστά τη σειρά στις γραμμές.
- Κακός γραφοκινητικός συντονισμός (πολύ μεγάλη ή πολύ μικρή πίεση στο μολύβι).
Η επιμονή αυτών των δυσκολιών μπορεί να κουράσει το παιδί, να μειώσει την αυτοπεποίθησή του και να το κάνει να αποφεύγει δραστηριότητες γραπτού λόγου.
🔢 Σημάδια στα Μαθηματικά
Τα μαθηματικά απαιτούν όχι μόνο απομνημόνευση αλλά και κατανόηση σχέσεων και ακολουθιών. Παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να δείχνουν:
- Δυσκολία να αναγνωρίσουν αριθμούς και μαθηματικά σύμβολα.
- Δυσκολία στην αρίθμηση (μπερδεύουν σειρά, ξεχνούν αριθμούς).
- Αδυναμία να κατανοήσουν βασικές πράξεις πρόσθεσης και αφαίρεσης.
- Δυσκολία στις απλές ακολουθίες (π.χ. 2-4-6-8).
Αν αυτά τα εμπόδια δεν εντοπιστούν νωρίς, μπορεί να επηρεάσουν τη μελλοντική πορεία του παιδιού σε πιο σύνθετα μαθηματικά.
🌱 Συμπεριφορικές Ενδείξεις
Οι μαθησιακές δυσκολίες δεν φαίνονται μόνο στα τετράδια αλλά και στη συμπεριφορά. Το παιδί συχνά δείχνει με τον τρόπο του ότι κάτι το δυσκολεύει:
- Αποφεύγει το διάβασμα ή θυμώνει όταν του ζητείται.
- Λέει συχνά «δεν μπορώ» ή «είμαι χαζός/ή».
- Κουράζεται υπερβολικά γρήγορα με τα μαθήματα σε σχέση με τους συμμαθητές του.
- Εμφανίζει άγχος πριν το σχολείο ή κατά τη μελέτη.
Η έλλειψη αυτοπεποίθησης και η αρνητική στάση απέναντι στο σχολείο είναι συχνά τα πρώτα «καμπανάκια» που βλέπουν οι γονείς.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς
- Συζήτηση με τους δασκάλους: Πρώτο και πιο σημαντικό βήμα είναι να μιλήσετε με τους/τις δασκάλους/ες της τάξης, καθώς εκείνοι βλέπουν το παιδί καθημερινά και μπορούν να μεταφέρουν πολύτιμες παρατηρήσεις – εκτός αν εκείνοι έχουν ήδη μιλήσει πρώτοι σε εσάς, κάτι που συμβαίνει συχνά.
- Η Ειδική Παιδαγωγός ή η ΕΔΥ στο σχολείο: Αν υπάρχει ειδική παιδαγωγός (Τμήμα Ένταξης) μπορεί να δει το παιδί και να καταγράψει τις δυσκολίες. Εναλλακτικά, μπορεί να το αναλάβει η ΕΔΥ (Επιτροπή Διεπιστημονικής Υποστήριξης), δηλαδή η ομάδα του σχολείου που αποτελείται από ψυχολόγο και κοινωνικό λειτουργό.
- Συμβουλή από ειδικούς υγείας: Εφόσον το σχολείο «χτυπήσει καμπανάκι», ο γονέας μπορεί να απευθυνθεί σε παιδοψυχίατρο, παιδοψυχολόγο ή αναπτυξιολόγο για αρχική εκτίμηση.
- Γνωμάτευση και επίσημη στήριξη: Αν οι δυσκολίες είναι σταθερές, ο γονέας μπορεί να καταθέσει αίτημα στο ΚΕΔΑΣΥ (Κέντρο Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης). Εκεί γίνεται πλήρης αξιολόγηση και δίνεται γνωμάτευση, η οποία επιτρέπει στο παιδί να λάβει εξατομικευμένη βοήθεια και προσαρμογές στο σχολείο.
🎯 Συμπέρασμα
Κάθε παιδί έχει τον δικό του ρυθμό μάθησης. Οι παραπάνω ενδείξεις δεν σημαίνουν απαραίτητα ότι υπάρχει μαθησιακή δυσκολία. Αν όμως επαναλαμβάνονται και επιμένουν, αξίζει να διερευνηθούν. Η συνεργασία γονέα–σχολείου–ειδικών αποτελεί το «κλειδί» για την έγκαιρη διάγνωση και τη σωστή υποστήριξη. Με έγκαιρη παρέμβαση, το παιδί μπορεί όχι μόνο να ξεπεράσει τις δυσκολίες του, αλλά και να αποκτήσει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και αγάπη για τη μάθηση.
📚 Βιβλιογραφικές Αναφορές
- American Psychiatric Association. (2022). DSM-5-TR: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Text Revision. Arlington, VA: APA.
- Wagner, R. K., et al. (2022). Early Identification of Children with Dyslexia. Annals of Dyslexia, 72(3), 345–360.
- Haberstroh, S., et al. (2022). The Cognitive Profile of Math Difficulties: A Meta-Analysis. Journal of Learning Disabilities, 55(6), 435–450.
- Massachusetts Department of Elementary and Secondary Education. (2023). Early Literacy Screening Guidance (K–2). Boston, MA.
- Irey, R. (2025). The Importance of Early Literacy Screening. Kappan Online.
*Η Ιουλία - Φανουρία Χιωτάκη είναι δασκάλα γενικής και ειδικής αγωγής, πτυχιούχος του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με μεταπτυχιακά στην Εκπαιδευτική Ψυχολογία από το Neapolis University Πάφου και στην Ειδική Αγωγή από το Πανεπιστήμιο Frederick της Κύπρου. Έχει συμμετάσχει σε δημοσιευμένη επιστημονική έρευνα, για το επαγγελματικό στρες των εκπαιδευτικών και έχει ειδικευτεί, σε ετήσιο μεταπτυχιακό σεμινάριο του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, στη Διοίκηση Σχολικών Μονάδων. Από το 2004 εργάζεται στην εκπαίδευση, ενώ από το 2022 υπηρετεί ως δασκάλα ειδικής αγωγής σε Τμήμα Ένταξης, σε δημόσιο δημοτικό σχολείο.