Από δεξιά, ο πρόεδρος του “Μπάϊρον” Πάνος Τριγάζης, η σύζυγος του τιμωμένου Λία Καρζή, ο δήμαρχος Βύρωνα Αλέξης Σωτηρόπουλος και η γεν. γραμματέας του Συνδέσμου συγγραφέας Δήμητρα Νούση.
«Το να μπορείς να πεις ότι η δημοσιογραφία είναι λειτούργημα, που δεν το λέμε συχνά, το οφείλουμε σε δημοσιογράφους σαν τον Θόδωρο Καρζή. Που έλαμψε με το κύρος του και με το πνευματικό έργο που μας άφησε, όπως μας άφησε και τον διάδοχό του, τον γιο του Φοίβο, επίσης σπουδαίο δημοσιογράφο». Η φράση αυτή αποτελεί σύνοψη των χαιρετισμών των πρώην υπουργών Δημήτρη Ρέππα και Τηλέμαχου Χυτήρη στην εκδήλωση στη μνήμη του δημοσιογράφου, ιστορικού και λογοτέχνη Θόδωρου Καρζή, που έγινε την Τετάρτη 2/4/2025 στο Βύρωνα με συνδιοργανωτές τον Σύνδεσμο “Μπάιρον” για τον Φιλελληνισμό και τον Πολιτισμό και τον Δήμο της πόλης. Χαιρετισμό απεύθυνε δήμαρχος Βύρωνα Αλέξης Σωτηρόπουλος και αναγνώστηκε μήνυμα του δημοσιογράφου – πρώην υπουργού Νίκου Φίλη. Κατά την έναρξη της εκδήλωσης – την οποία επιμελήθηκε και παρουσίασε η δημοτική σύμβουλος Βύρωνα Ελένη Βιδάλη – προβλήθηκε βίντεο για τη ζωή και το έργο του Θόδωρου Καρζή.
Πριν από τον γράφοντα, που ήταν ο ομιλητής, τον λόγο πήρε ο πρόεδρος του “Μπάιρον” Πάνος Τριγάζης τονίζοντας ότι «ένα τέταρτο του αιώνα από την ίδρυσή του, ο Σύνδεσμος τιμά τον αείμνηστο ιδρυτικό του πρόεδρο Θεόδωρο Καρζή, δημοσιογράφο και πολυγραφότατο συγγραφέα».
Και αναφερόμενος στο Σύνδεσμο, πρόσθεσε: «Η αρχή έγινε το 1997 με έξι ιδρυτικά μέλη της τότε Επιτροπής για την Προστασία της Κληρονομιάς του Βύρωνα με διπλό θέμα: α) την σωτηρία της προγονικής κατοικίας του Λόρδου Βύρωνα, αντιμέτωπης με τον κίνδυνο καθίζησης σε περίπτωση δημιουργίας ανθρακωρυχείου στο υπέδαφός του, β) την διεκδίκηση επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα, που την κλοπή τους πρώτος ο Λόρδος Βύρων είχε καταγγείλει ήδη από το 1810, εξ ου και “Μπάιρον εναντίον Έλγιν”, η ημερίδα που είχαμε τότε οργανώσει. Πολιτισμός και Οικολογία ήταν το πρώτο μας λάβαρο και σύνθημά μας, «φέρνουμε τον Μπάιρον στον 21ο αιώνα». Έχοντας ήδη μετασχηματιστεί από Επιτροπή σε Σύνδεσμο Μπάιρον με πρόεδρο τον ήδη αναγνωρισμένο και τιμημένο συγγραφέα Θόδωρο Καρζή, κάτοικο Βύρωνα, εμένα γενικό γραμματέα και αντιπροέδρους τους Γιάννη Βόγλη και Γιάννη Κακουλίδη, ανοίξαμε τα φτερά μας, δημιουργώντας παραρτήματα εκτός Αττικής, αρχικά στην Αλεξανδρούπολη, μετά στη Ρόδο, ύστερα σε Τρίπολη, Καλαμάτα και Πύργο, ταξιδεύοντας προς τούτο και στην Κύπρο.
Πολλά τα διδάγματα από την 25χρονη πορεία του Συνδέσμου Μπάιρον και την επτάχρονη θητεία του Θόδωρου Καρζή στη θέση του προέδρου. Λίγα τα ιδρυτικά μέλη, πολλές εκατοντάδες σε όλη την μέχρι τώρα διαδρομή, παρότι δεν διεκδικούμε γι αυτά υλικά οφέλη, αλλά ιδέες και αξίες, γι αυτό και δεν επιτρέψαμε ούτε στιγμή να μετατραπεί το κίνημά μας σε κομματικό παραμάγαζο, συνεργαζόμενοι στενά με όλους τους δημάρχους Βύρωνα Χαρδαλιά, Κατωπόδη και σήμερα, Αλέξη Σωτηρόπουλο».
Τελευταίος στο βήμα ο γράφων, που είπε: Δεν θα μιλήσω τόσο για την πολυσχιδή δραστηριότητα του Θεόδωρου Καρζή πέραν της δημοσιογραφικής. Για τον ιστορικό, λογοτέχνη – συγγραφέα, αγωνιστή της Δημοκρατίας και βυρωνιστή, είπε πολλά περισσότερα το βίντεο. Όταν μια φωτογραφία είναι 1000 λέξεις, πώς να ανταγωνιστείς τις εκατομμύρια του βίντεο.
Βυρωνιστής, ιδρυτικός πρόεδρος του “Μπάιρον”, αλλά και Βυρωνιώτης, αφού κατοικούσε στον Βύρωνα, την πόλη του Μπάιρον· αγωνιστής της Δημοκρατίας, μέλος της Δημοκρατική Άμυνας, που συγκροτήθηκε λίγους μήνες μετά την επιβολή της δικτατορίας από κεντρογενείς προσωπικότητες του ακαδημαϊκού χώρου και της διανόησης. Ανάμεσά τους ο Γεώργιος Μυλωνάς, ο Βασίλης Φίλιας, ο Σπύρος Πλασκοβίτης, ο Σάκης Καράγιωργας, ο Χρήστος Ροκόφυλλος, ο Γεώργιος-Αλέξανδρος Μαγκάκης
Θα εστιάσω λοιπόν στο δημοσιογράφο και συγγραφέα· χωρίς φυσικά να αναφερθώ στο πώς γνωριστήκαμε, πού συνεργαστήκαμε ή πόσο φίλοι είμαστε, κινδυνεύοντας να παρασυρθώ σε περιαυτολογία.
Θ. Καρζής και Δ. Κουμπιάς. Δεξιά η… λεζάντα, δια χειρός Θόδωρου, στην πίσω πλευρά της φωτογραφίας.
Κατ’ αρχάς μια γενική εικόνα του Θόδωρου, που μας έφυγε το καλοκαίρι του 2022. Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 6 Ιουνίου 1926 και σπούδασε στη Νομική Σχολή Αθηνών. Το ξεκίνημα της δημοσιογραφικής του καριέρας ήταν το 1952 στην εφημερίδα “Προοδευτική Αλλαγή” και μετά στην εφημερίδα “Απογευματινή”, όπου εργάστηκε ως προϊστάμενος του μεταφραστικού τμήματος.
Εργάστηκε ακόμη επι σειρά ετών στις εφημερίδες “Ακρόπολη”, “Βραδυνή”, “Καθημερινή” και “Ελευθεροτυπία” ως πολιτικός αρθρογράφος, διαγράφοντας μία λαμπρή πορεία.
Το ξεκίνημά του στη δημοσιογραφία το περιέγραψε ο ίδιος σε συνέντευξη (https://archive.istorima.org/interviews/EL-13331) στην εγγονή του Μυρτώ Καρζή, θυγατέρα του γιου του – επίσης σημαντικού δημοσιογράφου Φοίβου Καρζή –, ένα χρόνο πριν από το θάνατό του: «Με πήγαν στον ιδιοκτήτη της εφημερίδας “Προοδευτική Αλλαγή”, ο οποίος λεγότανε Παπαπολίτης και ο αδερφός του ήταν υπουργός τότε, Σάββας Παπαπολίτης. Τα επόμενα χρόνια, μετά που έκλεισε αυτή η εφημερίδα , ένας από τους δημοσιογράφους με σύστησε στην “Πρωία”, που ήταν ιστορική εφημερίδα, έναν αιώνα έβγαινε. Και έμεινα μέχρι τέλους, μέχρι που έκλεισε κι αυτή. Η καριέρα μου προχώρησε με την εφημερίδα “Αλλαγή” του Πλαστήρα, όπου άρχισα να γράφω άρθρα με την υπογραφή μου. Από κει έγινα γνωστός στον κύκλο. Είχα ένα άρθρο τη βδομάδα.
Όταν πρωτοπήγα, με πήραν ως βοηθό ύλης. Βοηθός ύλης, για όποιον δεν ξέρει τι σημαίνει συντάκτης ύλης, αυτός που πραγματεύεται την εμφάνιση της όλης σελίδας. Αφού μαζέψει τα χειρόγραφα από τους δημοσιογράφους, σχηματίζει τη σελίδα. Αυτός είναι ο υπεύθυνος ύλης. Κι έχει κι έναν βοηθό για τηλεφωνήματα και λοιπά».
Σημαντικοί σταθμοί στην καριέρα του, η θητεία του ως γενικού διευθυντή του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων, από το 1987 έως το 1989, περίοδο κατά την οποία συνέγραψε και εξέδωσε τον πρώτο «Γλωσσικό οδηγό για δημοσιογράφους»· ένα εργαλείο για τη σωστή χρήση της ελληνικής γλώσσας, το οποίο αποτέλεσε και τη βάση για το βιβλίο του “Τα σωστά ελληνικά”.
Διετέλεσε, επίσης, διευθυντής Ειδήσεων, Διεθνών Σχέσεων και Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης της ΕΡΤ, καθώς ήταν ο εμπνευστής της Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης στην Ελλάδα. Με την ιδιότητα αυτή του διευθυντού εκπαιδευτικής τηλεόρασης και διεθνών σχέσεων της ΕΡΤ εκπροσώπησε για χρόνια την Ελλάδα στους διεθνείς οργανισμούς Université Radiophonique et Télévision Scolaire Σχολικό Πανεπιστήμιο Ραδιοτηλεόρασης (CETS, Βρυξέλλες) και του Centre Mediterraneen de la Communication Audiovisuelle, Μεσογειακή Οπτικοακουστική Επικοινωνία,στο οποίο διετέλεσε και Πρόεδρος.
Είχε διατελέσει επίσης μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΡΤ, του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) και της διοίκησης Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ. Κι ακόμη, Αντιπρόεδρος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού και μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών.
Εκτός από σπουδαίος δημοσιογράφος, με ευρύτητα πνεύματος, ευρυμάθεια και καλλιέργεια, ο Θόδωρος άφησε σημαντικό έργο στο χώρο των γραμμάτων και στον πολιτισμό. Συνέγραψε 40 βιβλία, τα οποία έχουν αποσπάσει θερμές κριτικές και σημαντικές τιμητικές διακρίσεις. Σίγουρα, το έργο του αποτελεί μεγάλη παρακαταθήκη για τους νεότερους.
Παράλληλα, ο Θεόδωρος Καρζής, εντρύφησε και στον πολιτισμό της Κίνας, έχοντας διατελέσει Γενικός Γραμματέας του Συνδέσμου Ελλάδας – Κίνας, με σημαντικό έργο στις σχέσεις των δύο χωρών, ιδιαίτερα στο πεδίο του πολιτισμού.
Και οι δύο αναφορές, πού αφορούν αποκλειστικά στη δημοσιογραφία:
Η πρώτη στον συνδικαλιστή Θ. Καρζή, πού ως μέλος της πρώτης μεταδικτατορικής διοίκησης της ΕΣΗΕΑ του 1974, σε συνεδρίαση της 18/1/1975 είχε προτείνει:
1. Αύξηση 40% επί των σήμερα καταβαλλομένων αποδοχών (κατ’ αρχήν έγινε δεκτή και μετά απερρίφθη).
2. Σύσταση Επιτροπής Εξεταστικής της διαγωγής των εκδοτών κατά την επταετία (δεν εγκρίθηκε από το Δ.Σ., αλλά τελικά την υιοθέτησε η Γενική Συνέλευση).
3. Συμμετοχή του προσωπικού των εφημερίδων (Συντακτικού, εργατικού, διοικητικού) κατά 20% στα κέρδη (καθαρά) των εφημερίδων. (Η πρόταση απερρίφθη σαν «πρόωρη»).
Η τελευταία πρόταση υποτίθεται ότι άρχισε να υλοποιείται κατά κάποιο τρόπο μερικούς μήνες αργότερα με την έκδοση της «Ελευθεροτυπίας», πού εμφανίστηκε ως «Εφημερίδα των Συντακτών», ο οποίοι «θα είχαν συμμετοχή στα κέρδη». Τελικά υπερίσχυσε το «υποτίθεται»…
Η δεύτερη, αφορά μια εύστοχη παρέμβασή του με άρθρο στο περιοδικό «Ελευθεροτυπία» - προπομπό της προαναφερόμενης εφημερίδας, τον Μάϊο του 1965, με το οποίο επισήμανε ένα μύθο πού παρασύρει αναγνώστες και δημοσιογράφους σε εσφαλμένες εντυπώσεις. Τίτλος: Η κωμωδία της «εγκυρότητας». Καυτηρίαζε «ένα όχι τόσο παράδοξο, αλλά και όχι τόσο κολακευτικό φαινόμενο του ελληνικού τύπου». Την αναφορά σε διάφορα ξένα δημοσιεύματα σχετικά με την Ελλάδα· με μια ευλάβεια και μια κατάνυξη δυσανάλογες προς τη σοβαρότητα και την αξία των δημοσιευμάτων αυτών. Και αποσαφήνιζε για τα δυο φαινόμενα:
- ΟΧΙ ΤΟΣΟ ΠΑΡΑΔΟΞΟ είναι το φαινόμενο, γιατί η Αθήνα ανέκαθεν συνήθιζε να παίρνει μπροστά στην Ευρώπη και την Αμερική τη συμπλεγματική στάση του υπανάπτυκτου επαρχιώτη με το αναπόφευκτο συνακόλουθό της: τον πιθηκισμό. Τόπε, τόκανε ο ξένος: Το λέμε, το κάνουμε κι’ εμείς.
- ΟΧΙ ΤΟΣΟ ΚΟΛΑΚΕΥΤΙΚΟ είναι το φαινόμενο, αφού μερικοί δημοσιογραφικοί παράγοντες του τόπου μας δέχονται να εμφανίζονται ευλαβείς απέναντι στα ξένα δημοσιεύματα και να συμβάλλουν στη δημιουργία κλίματος που εξυπηρετεί τις πολιτικοοικονομικές τους επιδιώξεις.
Αποτέλεσμα: Οι συγκεκριμένοι δημοσιογραφικοί παράγοντες κοροϊδεύουν το αναγνωστικό τους κοινό, που του μεταγγίζουν ψεύτικες εντυπώσεις· – πράμα που μας ενδιαφέρει άμεσα, γιατί θίγει τις βασικές αρχές της καθαρής δημοσιογραφίας.
ΤΟ ΚΛΑΣΙΚΟ σύστημα για τον εντυπωσιασμό του αναγνώστη είναι η προβολή της εγκυρότητας του εντύπου εκείνου πού κάνει στους Έλληνες τη τιμή ν’ ασχολείται με τα εσωτερικά τους.
«Η έγκυρος εφημερίς Τάδε δημοσιεύει άρθρον περί Ελλάδος», διαβάζουμε στην Δείνα ελληνική εφημερίδα. Και ακολουθεί η μετάφραση του άρθρου, πού σκοπό έχει να πληροφορήσει π.χ. τον Αθηναίο πολίτη, συχνά από απόσταση 10.000 χιλιομέτρων, τι ακριβώς συμβαίνει μερικά μέτρα περ’ απ’ το σπίτι του.
ΠΟΙΑ είναι τα στοιχεία πού συνδέουν την έννοια της «εγκυρότητας»; Η λέξη, ετυμολογικά, μας πληροφορεί πως για την ολοκλήρωσή της αρκείται σ’ ένα και μοναδικό στοιχείο: την ύπαρξη κύρους. Και «κύρος», κατά τα πιο… έγκυρα ξένα λεξικά, σημαίνει «επιβολή, επιρροή πού εκπηγάζει από εκτίμηση, σεβασμό».
Στη χώρα που ζούμε, έγκυρο θεωρείται μόνο το πλασάρισμα ορισμένων εντύπων με την ταμπέλα της εγκυρότητας – η οποία σημαίνει (για τον πλασιέ) πώς ο,τιδήποτε κι αν γράψανε τα έντυπα αυτά είναι ανώτερο από κάθε κριτική και η τυχόν αμφισβήτησή του θ’ αποτελούσε “βλασφημίαν”.
ΣΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ των περιεχομένων ενός εντύπου, η φροντίδα πού κυριαρχεί περισσότερο απ’ όλες τις άλλες είναι η εξυπηρέτηση του συμφέροντος του εκδότη. Αν ο εκδότης είναι το κράτος, όπως συμβαίνει στις ανατολικές χώρες, γνώμονας για τη σύνταξη του κάθε άρθρου είναι το συμφέρον του κράτους. Αν ο εκδότης είναι Ανώνυμη Εταιρεία ή ιδιώτης, όπως συμβαίνει στη Δύση, γνώμονας της συγγραφής είναι το συμφέρον της Εταιρείας ή του ιδιώτη. Καμμιά αρχή εγκυρότητας σε καμμιά περίπτωση δεν μπορεί να υποκαταστήσει την αρχή του συμφέροντος. Αν μια αλήθεια έρχεται σε σύγκρουση με το συμφέρον του εκδότη, είτε θα παρασιωπηθεί, είτε θα γραφτεί με τρόπο που θα διαστρέφεται η ουσία της.
Γι’ αυτό οι Έλληνες αναγνώστες πρέπει να διατηρούν την ψυχραιμία τους κάθε φορά πού διαβάζουν πως “η έγκυρος εφημερίς Τάδε” γράφει αυτό κι’ αυτό. Και να μην ξεχνάνε πως τα καλύτερα συνήθως μαγαζιά, είναι εκείνα πού πουλάνε φύκια στο τμήμα των μεταξωτών κορδελών».
Από την καθημερινότητά του, την εποχή της συνέντευξης στην εγγονή του Μυρτώ Καρζή.
Θα κλείσω χρησιμοποιώντας πάλι αποσπάσματα από την προαναφερθείσα συνέντευξη, στα οποία περιγράφει την καθημερινότητά του και εκφράζει την αγωνία του για την τύχη του βιβλίου: «Η καθημερινότητά μου είναι ένα γραφείο που έχει γίνει απαραίτητο μέρος της ζωής μου. Όταν βγω από τη μία πόρτα, το σπίτι, πρέπει να μπω στην άλλη που είναι το γραφείο. Γράφω κάνα βιβλιαράκι να περνά η ώρα, αλλά η κατάσταση με τα βιβλία είναι απαίσια. Είναι ελεεινή. Τα πεζοδρόμια έχουν γίνει φορείς των βιβλίων. Πετάνε βιβλία στα πεζοδρόμια με δυο ευρώ. Ένα ευρώ και δυο ευρώ, σαν σκουπίδια.
Περνάει κρίση το βιβλίο. Και γι’ αυτόν τον λόγο και αυτά που γράφω, πολλά από αυτά που γράφω, είναι στα συρτάρια μου. Έχω έτοιμα βιβλία, τρία ή τέσσερα. Εκείνο που θα μ’ ενδιέφερε, θα ήταν να τελειώσει η κρίση του βιβλίου μαζί με τις γενικότερες κρίσεις που έχει η Ελλάδα και να αποκατασταθεί στη θέση που του πρέπει. Επηρέασε επίσης την κρίση του βιβλίου η ανακάλυψη του υπολογιστή, όπου πολλοί διαβάζουν σ’ αυτόν και νομίζουν ότι διαβάζουν βιβλίο. Δε διαβάζεται μ’ αυτόν τον τρόπο το βιβλίο. Έχει ορισμένο τρόπο που διαβάζεται, για να διαβαστεί Θέλει ορισμένες προϋποθέσεις, οι οποίες δε καλύπτονται απ’ τον υπολογιστή. Γι’ αυτόν τον λόγο, και αν ακόμη έπαθε βαθιά κρίση το βιβλίο εξαιτίας του υπολογιστή, ο υπολογιστής ποτέ δεν πρόκειται να το αντικαταστήσει. Είναι άλλου είδους η ανάγνωση με βιβλίο κι άλλου είδους με τον υπολογιστή. Αλλιώτικες είναι οι προσλαμβάνουσες απ’ τη μία και απ’ την άλλη».