Στην κατάμεστη αίθουσα, του πρώτου ορόφου της ΕΣΗΕΑ πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 19 Νοεμβρίου 2025, η παρουσίαση της 4ης έκδοσης του “Συντάκτη Ύλης”, του βιβλίου που έδωσε και τον τίτλο στο site. Πριν από το ρεπορτάζ για την εκδήλωση, θέλω να ευχαριστήσω από καρδιάς για τη συμμετοχή τους τη Λώρα Ιωάννου και τη Σώτη Τριανταφύλλου – αριστερά μου στη φωτογραφία, τους Φοίβο Καρζή και Δημήτρη Μανιάτη – δεξιά, αλλά και το Νίκο Αλιάγα, που μίλησε από το Παρίσι. Πέραν των ανωτέρω, στο βήμα ανέβηκαν η πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ Μαρία Αντωνιάδου, ο πρόεδρος της ΕΣΠΗΤ Θέμης Μπερεδήμας, ο πρώην πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ και του ΕΔΟΕΑΠ Νίκος Κιάος και ο αντιπρόεδρος του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ Νίκος Γερακάρης. Παράλληλα, ευχαριστώ όλες και όλους που με τίμησαν, δίνοντας το παρών στην ξεχωριστή για εμένα βραδιά. Δεν είναι δυνατό να αναφέρω ονομαστικά τις δεκάδες συναδέλφων και φίλων που έδωσαν το «παρών»· κάποιους ακούσια θα παρέλειπα. Δεν μπορώ όμως να μην ευχαριστήσω ιδιαίτερα για την παρουσία τους τον Αρχηγό της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης και πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ Νίκο Ανδρουλάκη, τη βουλευτή της ΝΔ συνάδελφο Σοφία Βούλτεψη, τον πρώην Πρόεδρο του Συμβουλίου Επικρατείας και της Ανεξάρτητης Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα Κώστα Μενουδάκο, τον Πρόεδρο του ΕΔΟΕΑΠ Σταύρο Καπάκο, τον Πρόεδρο του Ιδρύματος Μπότση Πάνο Καραγιάννη, τον Δήμαρχο Ν. Φιλαδέλφειας – Ν. Χαλκηδόνας Γιάννη Τομπούλογλου και τον πρώην υπουργό, μέλος του ΕΣΡ σήμερα – και μαθητή μου στη δημοσιογραφία - Γιάννη Μιχελάκη.
Παρουσιάζοντας το βιβλίο και τους συντελεστές της εκδήλωσης, ο συντονιστής Φοίβος Καρζής ανέφερε εισαγωγικά ότι «στην εποχή του χαρτιού, το κεντρικό πρόσωπο στην οργάνωση της εφημερίδας ήταν ο συντάκτης ύλης. Η διαμεσολάβηση ανάμεσα στο πλήθος των γεγονότων και τον αναγνώστη ήταν και θα παραμείνει η ουσία της δημοσιογραφίας. Οι ρεπόρτερ, οι αρθρογράφοι, οι εσωτερικοί συντάκτες είναι το πρώτο φίλτρο. Ο συντάκτης ύλης, ο τελικός διαμεσολαβητής ανάμεσα στο δημοσιογράφο και το κοινό. Αυτή η λειτουργία διατηρεί ακέραιη τη σημασία της στην εποχή των ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης - απέναντι στην αδιαμεσολάβητη και γι ’αυτό ανεξέλεγκτη ψευδοπληροφορία των κοινωνικών δικτύων».
Υπογράφοντας το βιβλίο, για τον Νίκο Ανδρουλάκη. Από ανάρτηση του Αρχηγου της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης και Προεδρου του ΠΑΣΟΚ.
Μετά τον χαιρετισμό της προέδρου της ΕΣΗΕΑ και την εισαγωγή του γράφοντος – που θα δημοσιευθεί στο τέλος της ανάρτησης - τον λόγο πήρε. μιλώντας μέσω video για το βιβλίο και τον συγγραφέα, ο Νίκος Αλιάγας.
Ακολούθησε η Λώρα Ιωάννου, που τόνισε: Η 4η επανέκδοση του βιβλίου “Συντάκτης Ύλης” που έγραψε ο δάσκαλος μου Δ. Κουμπιάς δηλώνει την επιτακτική ανάγκη που υπάρχει σήμερα , η δημοσιογραφία να επιστρέψει στις ρίζες της. Δηλαδή, στις βασικές αρχές της: Είδηση, διασταύρωση, υπογραφή. Το γεγονός δε ότι από έκδοση σε έκδοση το βιβλίο διαρκώς εμπλουτίζεται σηματοδοτεί ότι ο συγγραφέας παρακολουθεί τις εξελίξεις δικαιώνοντας τον ορισμό του «κλασσικού» σε σχέση με το «επίκαιρο» και το «μοντέρνο».
Γιατί όμως στην εποχή των social media και της τεχνητής νοημοσύνης (AI) γεννάται η ανάγκη να επιστρέψουμε στο παρελθόν; Από τις διηγήσεις του Δ. Κουμπιά -μέσα στο βιβλίο- ο αναγνώστης καταλαβαίνει την μεγάλη σημασία που αποκτούν οι αρχές της δημοσιογραφίας στην εποχή των fake news των εντυπώσεων και της διαστρέβλωσης στο όνομα της τεχνολογίας. Για παράδειγμα, η μερική χρήση από τον συντάκτη ύλης μιας φωτογραφίας είναι δυνατόν να δημιουργήσει ένα άλλο γεγονός παραποιώντας την πραγματικότητα. Πόσο μάλλον στις μέρες μας που ο πολίτης βομβαρδίζεται από video με αλλοιωμένες φωνές πρόσωπα σκηνές και γεγονότα λόγω της χρήσης του ΑΙ.
Όπως τότε έτσι και τώρα, ο ευσυνείδητος δημοσιογράφος και ο υποψιασμένος αναγνώστης βρίσκονται μπροστά στο ίδιο δίλημμα. Πώς θα κάνει όσο πιο σωστά γίνεται την δουλειά του ο πρώτος και πώς δεν θα παραπληροφορηθεί ο δεύτερος.
Και στο σημείο αυτό επανακάμπτει η αξία της διασταυρωμένης και ενυπόγραφης είδησης. Και αυτή η αξία αφορά και την εφημερίδα και τα site και την τηλεόραση και το ραδιόφωνο.
Το βιβλίο “Συντάκτης Ύλης” αποτελεί τον μπούσουλα για την μεγάλη πρόκληση και ταυτόχρονα ευκαιρία της κλασσικής δημοσιογραφίας να ξαναγίνει μόδα. Διότι ο δημοσιογράφος δεν έχει άλλη επαγγελματική πιστοποίηση παρά την υπογραφή του. Η υπογραφή σημαίνει ευθύνη. Αν δεν υπάρχει υπογραφή και ευθύνη τότε κάθε «φήμη» γίνεται «πληροφορία» με απροσδόκητες πολλές φορές συνέπειες. Έτσι στο τέλος της ημέρας όταν δεν λειτουργεί σωστά ο Τύπος θύματα δεν είναι μόνον οι δημοσιογράφοι οι αναγνώστες οι ακροατές και οι τηλεθεατές αλλά η ίδια η δημοκρατία.
«Δάσκαλος και αιώνιος εραστής των ΜΜΕ»
Ο επίσης μαθητής μου Δημήτρης Μανιάτης, είπε στην τοποθέτησή του: Ο Συντάκτης Ύλης του Δημήτρη Κουμπιά, είναι ένα πλήρες εγχειρίδιο για τον Τύπο και την Δημοσιογραφία. Δεν αποτελεί απλώς στο μεγάλο του μέρος μια αναλυτική και χρήσιμη σύνοψη του μηχανισμού της παραγωγής και της ραχοκοκαλιάς των ΜΜΕ, των εφημερίδων, των περιοδικών κα., αλλά και έναν τόμο αναστοχασμού και σύνοψης των διαρκών αλλά και νέων επιτακτικών προκλήσεων για τον δημοσιογράφο. Ο Δ. Κουμπιάς είναι εκτός από ένας παθιασμένος δημοσιογράφος, κι ένας παθιασμένος δάσκαλος. Βασικά όμως είναι ένας στοχαστής των ΜΜΕ με καθαρή και άδολη έγνοια για τον προσανατολισμό τους. Έχει εικόνα των αφεντικών αλλά τον ενδιαφέρει περισσότερο το πλήρωμα. Τα αμπάρια. Τα μηχανοστάσια. Τα καταστρώματα. Οι γέφυρες του πλοίου. Εκεί που εργάζονται οι δημοσιογράφοι. Το βιβλίο του θα μου επιτρέψετε, πέραν από έναν οδηγό για το περιεχόμενο της ύλης ενός μέσου, κατά βάσιν της εφημερίδας, είναι κι ένας οδηγός για ναυτιλομένους των Μέσων.
Γιατί τα ΜΜΕ ως πυλώνες της δημοσιότητας, της Δημοκρατίας, της Καταγραφής και ως πρώτο μέσο της Δημόσιας Ιστορίας, δεν είναι στατικά πεδία και μηχανισμοί αλλά μεταβάλλονται μέσα στους καιρούς και τις ίδιες τις αλλαγές της Κοινωνίας. Παρά τους μετασχηματισμούς αυτούς όμως κανείς σε όλα τα χρόνια και τις εποχές, μπορεί να εντοπίσει τον Δημοσιογράφο που κάνει καλά την δουλειά του χωρίς εξαρτήσεις και ιδιοτέλειες από το βαποράκι και τον κούριερ συμφερόντων. Αυτό θα υπάρχει πάντα είτε η εποχή έχει ως μόνον μέσο την εφημερίδα, είτε δίνει τον τόνο η Τεχνητή Νοημοσύνη.
Σήμερα βέβαια, τα ΜΜΕ και οι δημοσιογράφοι έχουν περιέλθει σε μια εντελώς νέα συνθήκη. Η ΑΙ και τα Κοινωνικά Δίκτυα επίδρασαν περισσότερο από όσο ακόμη και στοχαστές των ΜΜΕ προέβλεπαν. Σήμερα με απόλυτη ευθύνη του κλάδου - αλλά και όχι μόνον του κλάδου - είναι δυσδιάκριτο σε πολλές περιπτώσεις να ξεχωρίσεις τον Δημοσιογράφο από τον παραγωγό και γεννήτορα περιεχομένου, από τον influencer και από τον διαφημιστή. Οι νέες φόρμες δεν υπηρετούν τις νέες ανάγκες αλλά καθορίζουν τον ίδιο τον πυρήνα της δουλειάς. Ο δημοσιογράφος ακολουθεί όλες τις παλιές και αθάνατες αναγκαίες συνήθειες για να βγάλει το θέμα του ή για να γράψει το άρθρο του, αθροίζονται όμως και νέα ήθη, όπως το ρεπορτάζ κοινωνικών δικτύων, το podcast, το vidcast, το reel.
Σήμερα τα ΜΜΕ, τα μεγάλα σάιτ, μεταμορφώνονται σε πλατφόρμες πολλών μέσων, σε περιοχές multimedia και μαζί εξελίσσονται και οι δεξιότητες των δημοσιογράφων που οφείλουν να ανταποκριθούν στην νέα συνθήκη συχνά εξουθενωτικά.
Τώρα είναι που περισσότερο και εντατικότερα πρέπει να διαβάσουμε τον Συντάκτη Ύλης του Κουμπιά. Όχι ως ένα ρέκβιεμ του παλιού κόσμου των εφημερίδων μα ως ένα συναξάρι σκέψης, μνήμης και εγρήγορσης. Ο συγγραφέας του εκτός των πολλών επιτελικών θέσεων που είχε μέσα στα χρόνια στον Τύπο, είχε και μια έγνοια για τον χαρακτήρα της δουλειάς μας και έτσι πρωταγωνίστησε σε πρωτοπόρα εκδοτικά εγχειρήματα, σε συζητήσεις και αγώνες για τα δικαιώματα και την θεσμική κατοχύρωση του κλάδου, στην μακρά πάντα συζήτηση για την παιδεία των δημοσιογράφων. Ο ομιλών πριν την εμπλοκή του με το δημόσιο Πανεπιστήμιο, πέρασε από σχολή δημοσιογραφίας, του ΑΝΤ1, και εκεί ανάμεσα σε άξιους δασκάλους όπως τον Γιαχανατζή, τον Καρυκόπουλο, τον Οικονόμου, τον Μπατή, είχε την τύχη να έχει τον Δημήτρη Κουμπιά που με πρωτότυπο και ουσιαστικό τρόπο μυούσε τους μαθητές στα άδυτα των εφημερίδων, της ύλης (της ψυχής δηλαδή του Τύπου), στήνοντας ένα διαρκές εργαστήριο σύνταξης και δημιουργίας σελίδων. Πλοηγός, λαϊκός, εύληπτος, βαθύς, ουσιαστικός, ρεαλιστής μα και ρομαντικός ο Κουμπιάς, μετέφερε και μεταβίβαζε μια γνώση και μια πυκνή πείρα έχοντας ως βασική του αρχή τα λόγια του δασκάλου του και θηρίου του Τύπου Γιώργη Ανδρουλιδάκη: Σε αυτή την δουλειά δεν υπάρχει συνοικέσιο. Στα μαθήματα εκείνα διδαχθήκαμε την πρώτη εκδοχή του “Συντάκτη Ύλης”, που σήμερα είναι ένας φροντισμένος τόμος απαραίτητος για τις σχολές και τα τμήματα των ΜΜΕ απανταχού.
Τώρα είναι που πρέπει με μεγαλύτερη προσήλωση να διαβάσουμε τον τόμο αυτό, λόγω του ασθενούς πλαισίου για τα new media και λόγω της ανάγκης να διαβουλευθούμε ως κλάδος σοβαρά πάνω στην νέα Δεοντολογία, το ήπιο δίκαιο που πρέπει να γίνει ισχυρό, τον σεβασμό και την περιφρούρηση όχι μόνον των εργασιακών μας ορίων μα και του ίδιου του περιεχομένου της συναρπαστικής εργασίας μας.
Ο Κουμπιάς με αφορμή τον υλατζή, τον συντάκτη ύλης δηλαδή που παραμένει το βαθύ newsroom, συχνά επιτελικός- η, αποκαλύπτει τα μυστικά της δουλειάς μας, μαζί με έναν αναστοχασμό, γλυκό, πικρό, πάνω σε θέματα όπως η Εκπαίδευση των δημοσιογράφων, η Γλώσσα, η Δημοκρατία, η Ιστορία, μεγάλα διλήμματα και προκλήσεις που τέμνονται με την δουλειά στα ΜΜΕ.
Το συναξάρι του, ο τόμος του, το βιβλίο του, είναι πέραν από οδηγός εργασίας και μιας υπόμνηση της ταυτότητας μας.
Και μια… συνέντευξη
Η Σώτη Τριανταφύλλου, αντί τοποθέτησης προτίμησε… να πάρει συνέντευξη από τον συγγραφέα. Τα κύρια σημεία της:
Αν έπρεπε να δώσεις έναν τίτλο στη σημερινή ελληνική και διεθνή δημοσιογραφία, ποιος θα ήταν;
«Στο μεταίχμιο: ανάμεσα στην ενημέρωση και στον αλγόριθμο». Ζούμε μια εποχή όπου οι ειδήσεις δεν καθορίζονται μόνο από τους συντάκτες, αλλά από τις πλατφόρμες που αποφασίζουν τι θα δει ο αναγνώστης.
Τι έχει χαθεί τα τελευταία χρόνια που υπήρχε παλιότερα: ο χρόνος για έρευνα; Η ανεξαρτησία; Η γλωσσική και εκφραστική φροντίδα;
Έχουν χαθεί και τα τρία, αλλά περισσότερο ο χρόνος. Χωρίς χρόνο, δεν υπάρχει έρευνα, δεν υπάρχει διόρθωση, δεν υπάρχει γλωσσική επιμέλεια. Η ανεξαρτησία επίσης πιέζεται από οικονομικά συμφέροντα και διαφημιστικές ανάγκες. Η γλώσσα, τέλος, έχει παραδοθεί στη βιασύνη και στη λογική του copy–paste.
Υπήρξαν στιγμές που μετάνιωσες για ένα ρεπορτάζ ή για μια σιωπή;
Ναι και για τα δύο. Στη δημοσιογραφία, η σιωπή μπορεί να είναι εξίσου βαριά με τη δημοσίευση. Υπήρξαν στιγμές που σώπασα περισσότερο απ’ όσο έπρεπε, ακολουθώντας τη γραμμή του Μέσου στο οποίο εργαζόμουν.
Αισθάνεσαι ότι σε κάποιο σημείο προσαρμόστηκες περισσότερο απ’ όσο θα ήθελες, για να επιβιώσεις στο επαγγελματικό περιβάλλον; Θα ήθελες να σβήσεις κάποιο δημοσίευμά σου από το αρχείο;
Όποιος δουλεύει δεκαετίες στα Μέσα, αναγκαστικά προσαρμόζεται. Ναι, κάποτε έκανα τις παραχωρήσεις που προανέφερα. απ’ όσο θα ήθελα. Δεν θα έσβηνα όμως τίποτε· κάθε λάθος είναι κομμάτι της διαδρομής και μάθημα για όσους έρχονται μετά.
Πόσο συνέβαλε η «γενιά των tabloids» στην κατάσταση των ΜΜΕ σήμερα;
Συνέβαλε πολύ· όχι πάντα θετικά. Έφερε την υπερβολή, την υπερδραματοποίηση και την εμπορική λογική που σήμερα έχει περάσει ακόμη και σε σοβαρά Μέσα. Τα tabloids άλλαξαν το παιχνίδι: το έκαναν πιο θορυβώδες, πιο γρήγορο και, δυστυχώς, συχνά πιο ρηχό.
Πώς άλλαξαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τον τρόπο εργασίας των δημοσιογράφων;
Τα social media έφεραν: ακατάπαυστη ροή ειδήσεων, πίεση για άμεση δημοσίευση και ταυτόχρονα δυνατότητα διάχυσης του έργου σε τεράστιο κοινό. Αλλά μείωσαν τον χρόνο επιμέλειας και αύξησαν τη διάδοση των fake news.
Τι θα συμβούλευες έναν 20χρονο που μπαίνει σήμερα σε σχολή ΜΜΕ;
Να μάθει πρώτα να διαβάζει και μετά να γράφει. Να μη φοβηθεί τη σκληρή δουλειά. Άλλωστε η δημοσιογραφία είναι μεράκι, όπως έλεγε ο δάσκαλός μου Γιώργης Ανδρουλιδάκης. Γι αυτό πιστεύω ότι οι καλύτεροι δημοσιογράφοι, είναι αυτοί που έκαναν το χόμπι τους επάγγελμα.
Πώς βλέπεις την εξέλιξη της δημοσιογραφικής γλώσσας; Τα κλισέ έχουν γίνει ανέκδοτο, αλλά επιμένουν…
Η γλώσσα έχει φτωχύνει. Τα κλισέ επιμένουν γιατί προσφέρουν γρήγορη, αυτόματη λύση στον δημοσιογράφο που δεν έχει χρόνο. Είναι η «εύκολη έξοδος». Όμως μια ζωντανή δημοσιογραφία χρειάζεται καθαρή, φρέσκια, ακριβή γλώσσα και όχι φράσεις όπως «Πύρινη λαίλαπα», «Σε λευκό κλοιό», «Πολύκροτη δίκη», «Ο Μολώχ της ασφάλτου». Και να απαγορευθεί δια ροπάλου η ερώτηση «πώς νιώθετε» σε μια χαροκαμένη μάνα.
Το πρώτο βήμα στη δημοσιογραφία
Ζήτησε επίσης να διηγηθώ μια ιστορία που αφορά το πρώτο μου -κυριολεκτικά- βήμα στη δημοσιογραφία, την οποία είχε διαβάσει στο syntaktisylis.gr. Δεν της χάλασα χατίρι και ιδού:
Το φθινόπωρο του 1958, όταν εκδόθηκε η βραχύβια εφημερίδα “Αθλητικός Κήρυξ”. Στο πρώτο φύλλο, που έσπευσα να το αγοράσω, είδα μια αγγελία ότι «ζητούνται συνεργάτες για τα τοπικά πρωταθλήματα».
Πήγα στα γραφεία τους στην Αθήνα, Μητροπόλεως 9, και με παρέπεμψαν στον αρχισυντάκτη Νίκο Άγα. Η πρώτη του ερώτηση ήταν «πού μένεις;» και όταν του είπα στη Ν. Φιλαδέλφεια μου αντιγύρισε: «Εντάξει δεν θα στείλουμε σε ματς της ΑΕΚ. Το γήπεδο της Ν. Ιωνίας το ξέρεις;»
Δεν το ήξερα, αλλά δεν ήθελα να χάσω και την ευκαιρία. Απάντησα καταφατικά και μου είπε «Την Κυριακή παίζουν Σαφράμπολη – Καλογρέζα για το πρωτάθλημα Β2 κατηγορίας Αθηνών. Μπορείς να το καλύψεις; Φυσικά θα σου βγάλουμε ταυτότητα, για να μπαίνεις στα γήπεδα χωρίς εισιτήριο. Έλα αύριο με μια φωτογραφία σου».
Την επομένη, Πέμπτη 30 Οκτωβρίου 1958 απόκτησα την πρώτη μου δημοσιογραφική ταυτότητα και την Κυριακή 2 Νοεμβρίου 1958 βρέθηκα με το ποδήλατό μου στο γήπεδο της Ν. Ιωνίας. Ο αγώνας έληξε 3-2 υπέρ της Σαφράμπολης και γύρισα σπίτι για να γράψω με την ησυχία μου και να πάω τα χειρόγραφα στην εφημερίδα.
Με …. άγνοια κινδύνου, αμετροέπεια και έπαρση – που τώρα τα δικαιολογώ λόγω των 15 χρόνων μου – νόμιζα πως θα έγραφα τουλάχιστον για ντέρμπι Ολυμπιακού - Παναθηναϊκού. Έτσι, έγραψα για ατμόσφαιρα πριν από τον αγώνα – ήταν και τοπικό ντέρμπι -, για το πώς μπήκαν τα γκολ – ήταν και 5 – και το αποκορύφωμα της αφέλειας: Ατομική κριτική των παικτών. Με ένα πακέτο χειρόγραφα, δεν θυμάμαι πόσα, εμφανίστηκα στον Άγα, που μόλις με είδε απόρησε ρωτώντας «τι είναι αυτά;»
«Σαφράμπολη – Καλογρέζα 3-2», απάντησα με στόμφο.
«Καλά άφησέ τα και φύγε», είπε χαμογελώντας και με καληνύχτισε.
Πρωί - πρωί την επομένη, πριν πάω σχολείο, αντί να πάρω το “Φως” όπως συνήθως, αγόρασα τον “Αθλητικό Κήρυκα” για να δω το πόνημά μου. Δεν το εύρισκα και απογοητεύτηκα, ώσπου σε μια εσωτερική σελίδα είδα ένα μονοστηλάκι με τίτλο «Σαφράμπολις – Καλογρέζα 3-2» και κείμενο: «Για το πρωτάθλημα της Β΄ Κατηγορίας Αθηνών η Σαφράμπολις επεβλήθη της Καλογρέζας με 3-2. Ο αγών διεξήχθη εις το γήπεδον της Ν. Ιωνίας, κοινήν έδραν των δύο ομάδων και τα τέρματα εσημείωσαν δια την Σαφράμπολιν οι Φρατζέσκος (2) και Στογιανόπουλος, δια δε την Καλογρέζαν οι Μεταλλόπουλος και Σπυράτος».
Κατάλαβα την γκάφα μου, το χαμόγελο του Άγα, που εκ των υστέρων το θεώρησα ειρωνικό και αποφάσισα να εγκαταλείψω. Όχι τη δημοσιογραφία, αλλά τη συγκεκριμένη εφημερίδα. Δεν πήγα στην εφημερίδα Παρασκευή απόγευμα για να μου ανατεθεί αγώνας, αλλά Σάββατο πρωί τηλεφώνησε ο Άγας στο σπίτι μου, ρωτώντας γιατί δεν εμφανίστηκα.
«Θέλατε να έρθω ύστερα από που έγινε; Που νόμιζα ότι έγραφα ντέρμπι Ολυμπιακού – Παναθηναϊκού και …..»
«Δεν φταις εσύ» με διέκοψε, «αλλά εγώ που δεν σου έδωσα οδηγίες».
Και συνέχισα στον “Αθλητικό Κήρυκα”.
Αφιερωμένο στους αφανείς συντάκτες ύλης
Μιλώντας για το βιβλίο, κατά την έναρξη της παρουσίασης είπα: “Ο Συντάκτης Ύλης” δεν γράφτηκε για να εξιστορήσει προσωπικές εμπειρίες, ούτε για να χαϊδέψει τη νοσταλγία της δημοσιογραφίας του παρελθόντος, παρότι υπηρετώ το επάγγελμα πάνω από 60 χρόνια. Γράφτηκε για να φωτίσει μια ειδικότητα άγνωστη στο ευρύ κοινό, που καθορίζει την ποιότητα, τη ροή και την αξιοπιστία των Μέσων· τον σκιώδη αλλά κρίσιμο ρόλο του ανθρώπου που διαμορφώνει την ύλη και βλέπει πριν από τον αναγνώστη.
Το βιβλίο «μιλάει» για το παρελθόν, με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον της δημοσιογραφίας. Ευελπιστώντας ότι θα αποτελέσει ενδιαφέρον ανάγνωσμα για εκείνους που επιθυμούν να μάθουν πώς λειτουργούν τα ΜΜΕ από μέσα.
Η πρωτόλεια μορφή του άρχισε να γράφεται το 1976, σχεδόν πριν από 50 χρόνια, και μοιραζόταν στους σπουδαστές σε φωτοτυπίες μετά από κάθε μάθημα· αρχικά στο Εργαστήρι Δημοσιογραφίας και στη συνέχεια στην Ακμή. Έκτοτε έχει εκδοθεί άλλες τρεις φορές · το 1996 , το 2005 και το 2023 διαδικτυακά στο syntaktisylis.gr, στο site που έχω δημιουργήσει. Ο τίτλος του βιβλίου, αλλά και η ειδικότητά μου στη δημοσιογραφία, ενέπνευσαν και την ονομασία του.
Η τωρινή 4η έκδοση έγινε με παρότρυνση του Μπάμπη Μπαρμπουνάκη, δημιουργού του ομώνυμου εκδοτικού οίκου και τον ευχαριστώ γι’ αυτό,
Τι είναι όμως ο συντάκτης ύλης; Δεν είναι αρθρογράφος, ούτε αρχισυντάκτης ή διορθωτής. Είναι όλα αυτά μαζί και κάτι παραπάνω: οργανώνει, αξιολογεί, συχνά ξαναγράφει, τιτλοφορεί και αποτελεί το «τελευταίο μάτι» πριν από τον αναγνώστη. Οι αφανείς αυτοί εργάτες σπάνια γίνονται γνωστοί, αν και πολλοί κατέλαβαν διευθυντικές θέσεις.
Το βιβλίο ενημερώνει και τους εκτός επαγγέλματος για τα κριτήρια επιλογής θεμάτων, τον ρόλο της διαφήμισης και τα οικονομικά των Μέσων. Κι ακόμη, είναι χρήσιμο σε δημοσιογράφους που δεν είναι –ή δεν θέλουν να γίνουν– συντάκτες ύλης, αλλά θέλουν να γνωρίζουν τις τεχνικές και τον τρόπο σκέψης αυτών που θεωρούν… προκρούστες των κομματιών τους. Σαν προκρούστες προφανώς μας έβλεπε και ο Ηλίας Σούλας, που εμπνεύστηκε το εξώφυλλο.
Στην παρούσα έκδοση, αντί ενεστώτα ενίοτε χρησιμοποιώ ιστορικό χρόνο… Στην Ιστορία άλλωστε, από το 2009, ανήκουν και οι Συλλογικές Συμβάσεις των δημοσιογράφων, που όριζαν υψηλότερες αποδοχές για τους «εσωτερικούς συντάκτες» - με προεξάρχοντες τους συντάκτες ύλης, σε σχέση με τους ρεπόρτερ.
Παράλληλα, στο βιβλίο επιχειρείται μια ιστορική διαδρομή. Aπό την παραδοσιακή έκδοση των εφημερίδων μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '70, έως την πλήρη ψηφιοποίηση του σήμερα. Από το χειρόγραφο ρεπορτάζ, στα Δελτία Τύπου και στο copy paste. Και από τα αμερικανικής προέλευσης μαθήματα δημοσιογραφίας – την περίοδο του «ψυχρού πολέμου» – στα τωρινά non papers.
Ταυτόχρονα το βιβλίο έχει συμπληρωθεί με κεφάλαια για τα fake news, τα social media, τη δεοντολογία, τις επιδράσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης - δεν λέω επιπτώσεις, για να μη φανώ απαισιόδοξος - και με μαθήματα για τη φριλάνς δημοσιογραφία, χρήσιμα ακόμη και στους δημοσιογραφούντες στα social media.
Είπα ότι δεν θέλω να φανώ απαισιόδοξος. Ωστόσο, ανησυχώ για το μέλλον του επαγγέλματος. Οι εφημερίδες αντικαταστάθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τις ιστοσελίδες και αυτές με τη σειρά τους φαίνεται να δίνουν την σκυτάλη της ενημέρωσης στα Social Media. Στην εποχή της υπερπληροφόρησης και της τεχνητής νοημοσύνης, ο ρόλος του ανθρώπου που ελέγχει, φιλτράρει και οργανώνει, του συντάκτη ύλης, είναι πιο αναγκαίος από ποτέ.
Καταλήγοντας θέλω να τονίσω ότι τιμώ όλους όσοι δούλεψαν ως συντάκτες ύλης, χωρίς να αναφέρονται σε κάποια «ταυτότητα». Και τους αφιερώνω το βιβλίο, ελπίζοντας ότι θα κρατήσουν όρθιο το επάγγελμα και στη νέα, ψηφιακή εποχή του Τύπου.