Το Νοέμβριο του 2023, παρουσιάζοντας το www.syntaktisylis.gr έγραφα ότι «η ιδέα του site γεννήθηκε όταν αναζητούσα τρόπο ν’ ανταποκριθώ στις ερωτήσεις, συναδέλφων κυρίως, για το πώς θα μπορούσαν ν’ αποκτήσουν το εξαντλημένο από το 2007 πόνημά μου με τίτλο “Ο Συντάκτης Ύλης”. Δεν σκέφτηκα βέβαια να ξανατυπώσω το βιβλίο, το οποίο προοριζόταν “για σπουδαστές δημοσιογραφίας” και είχε εκδοθεί δυο φορές τότε που δίδασκα· το 1996 και το 2005, ενώ μέχρι την πρώτη έκδοση, από το 1976 μοιραζόταν στους σπουδαστές – αρχής γενομένης από το Εργαστήρι Δημοσιογραφίας – σε φωτοτυπίες μετά από κάθε μάθημα. Τελικά αποφάσισα να το επανεκδώσω διαδικτυακά. Ο τίτλος του βιβλίου, αλλά και η ειδικότητά μου στη δημοσιογραφία ενέπνευσαν και την ονομασία του site».
Ωστόσο, «ποτέ μη λες ποτέ»· το βιβλίο ξανατυπώθηκε, ύστερα από πρόταση του εκδότη Μπάμπη Μπαρμπουνάκη. Πολλά από όσα - χρήσιμα τότε -, περιλαμβάνονταν στις “Σημειώσεις”, στην τέταρτη, έντυπη, έκδοση ίσως έχουν μόνον ιστορική αξία. Τι να πεις σήμερα για τα τηλέτυπα, τα τηλεγραφήματα, τη στοιχειοθεσία, το μάρμαρο, τα κλισέ… Ακόμη και για το καρμπόν ορισμένων ρεπόρτερ, όταν το ρεπορτάζ τείνει να υποκατασταθεί από τα Δελτία Τύπου ή το… copy paste.
Και όμως, έχουμε πολλά να πούμε· απόδειξη το ότι οι 49.935 λέξεις της διαδικτυακής έκδοσης, στην έντυπη έφτασαν τις 96.765.Η πρόταση των Εκδόσεων Μπαρμπουνάκη να επανεκδοθεί “Ο Συντάκτης Ύλης”, ξύπνησε μέσα μου τον ερευνητή ρεπόρτερ. Έτσι, το βιβλίο εμπλουτίστηκε και εκσυγχρονίστηκε, με μαθήματα για τη φριλάνς δημοσιογραφία – που το 1989 εμποδίστηκα… συνδικαλιστικά να διδάξω –, χρήσιμα ακόμη και στους δημοσιογραφούντες στα social media, αλλά και με θεματολογία που διερευνά το μέλλον του επαγγέλματος, με ξεχωριστό κεφάλαιο την επίδραση της Τεχνητής Νοημοσύνης σ’ αυτό· δεν λέω επίπτωση, για να μη φανώ απαισιόδοξος.
Στον πρόλογο της διαδικτυακής έκδοσης σημείωνα ότι «το βιβλίο μπορεί να θεωρηθεί σαν ρέκβιεμ στη Δημοσιογραφία άλλων εποχών, όχι πολύ μακρινών. Και περισσότερο, σαν μια εκ βαθέων εξομολόγηση ενός συντάκτη ύλης». Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, στην καινούργια έκδοση προτάσσω το “ρέκβιεμ”, αναδιατάσσοντας την ύλη, με στόχο να γίνει το βιβλίο πιο επίκαιρο· και να μην απευθύνεται μόνο σε σπουδαστές δημοσιογραφίας.
Με την αναδιάταξη, δικαιώνω κατά κάποιο τρόπο τον αξέχαστο φίλο και συνάδελφο Νίκο Τσιπλάκο, που έγραψε το 2004, στο ημερήσιο τότε “Βήμα“, παρουσιάζοντας τη δεύτερη έκδοση: «Θα αποτελέσει βασικό εργαλείο των σπουδαστών δημοσιογραφίας που θα θελήσουν να εντρυφήσουν στη συγκεκριμένη ειδικότητα, αλλά και ενδιαφέρον ανάγνωσμα για εκείνους που επιθυμούν να μάθουν πώς λειτουργούν από μέσα τα ΜΜΕ».
Ο σκαπανέας κάθε εντύπου
Για την τέταρτη έκδοση του «Συντάκτη Ύλης», ο δημοσιογράφος Φοίβος Θ. Καρζής έγραψε: Η δημοσιογραφία ζει τα τελευταία λίγα χρόνια μια αλλαγή τόσο μεγάλη όσο δεν είχαν φέρει στο επάγγελμα οι προηγούμενες δεκαετίες. Η ψηφιακή τεχνολογία και τα νέα μέσα την έχουν επηρεάσει ίσως περισσότερο και από τη μετάβαση στην εποχή της εικόνας, όταν η τηλεόραση έγινε το σύμβολο της μεταπολεμικής εποχής.
Αλλά για όποιον θέλει να την κατανοήσει, και ακόμη περισσότερο για όποιον θέλει να γίνει δημοσιογράφος, η γνώση και η εξοικείωση με την παραδοσιακή, έντυπη μορφή της εξακολουθεί να αποτελεί το καλύτερο όχημα. Και «Ο Συντάκτης Ύλης» του Δημήτρη Κουμπιά είναι η καλύτερη εισαγωγή στο επάγγελμα του δημοσιογράφου μέσα από μια ειδικότητα που είναι η λιγότερο γνωστή, η λιγότερο προβεβλημένη και η πιο ουσιαστική και απαραίτητη στη διαδικασία έκδοσης μιας εφημερίδας - αλλά, όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης του βιβλίου, εξίσου ουσιαστική και στις σύγχρονες μορφές ηλεκτρονικής δημοσιογραφίας, στις ιστοσελίδες ή ακόμη και τα κοινωνικά δίκτυα.
«Ο Συντάκτης Ύλης» είναι ο σκαπανέας κάθε εντύπου, ο αφανής ήρωας της καθημερινής διαδικασίας της έκδοσης. Η δουλειά του είναι να συγκεντρώνει τα κείμενα των συντακτών, να τα μορφοποιεί, να τα κατανέμει στη σελίδα, να αποφασίζει ποιο θα προβληθεί, ποιο θα μπει σε δεύτερη μοίρα και ποιο δεν θα βρει ποτέ το δρόμο προς τη δημοσίευση. Αυτή η απόφαση είναι η πιο απαιτητική και πιο ουσιαστική πλευρά της «ύλης» -όπως αποκαλείται στη δημοσιογραφική αργκό- μαζί με την επιλογή ενός τίτλου που θα κρατήσει τον αναγνώστη και θα τον κάνει να διαβάσει το κείμενο. Είναι ταυτόχρονα η αρχιτεκτονική και το μάρκετινγκ της δουλειάς των ρεπόρτερ, των αρθρογράφων, όλων των άλλων συντακτών.
Δεν είναι τυχαίο ότι από αυτή την ειδικότητα προέρχονταν οι περισσότεροι διευθυντές εφημερίδων. Και ο συγγραφέας του βιβλίου έχει κάνει όλη τη διαδρομή - από το ρεπορτάζ στους δρόμους μέχρι το γραφείο του διευθυντή και γι’ αυτό καταφέρνει να κάνει ελκυστικό ανάγνωσμα το πιο τεχνικό κομμάτι της δημοσιογραφικής δουλειάς.
Το υλικό συγκεντρώθηκε στη διαδρομή μισού αιώνα - από το 1976 όταν μοίραζε σε φωτοτυπίες τις σημειώσεις για το μάθημα της «ύλης» στους σπουδαστές του στο Εργαστήρι Δημοσιογραφίας. Το βιβλίο συνοψίζει την καθημερινή εμπειρία της δουλειάς, την πρακτική της, αλλά και τη θεωρία, τα μεγάλα δεοντολογικά ζητήματα που πάντοτε παραμένουν επίκαιρα και άλυτα, ξεκινώντας από το ερώτημα-τίτλο του πρώτου κεφαλαίου «Ποιος ασκεί την «τέταρτη εξουσία»».
Το βιβλίο στο πρώτο μέρος του, θίγει τα καίρια διλήμματα όλων των μέσων ενημέρωσης: τη σχέση του τύπου με τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα, το παρελθόν και το παρόν, το αιώνιο ερώτημα αν οι δημοσιογράφοι ασκούν «επάγγελμα ή λειτούργημα», τη διελκυστίνδα μεταξύ εκδοτών και δημοσιογράφων, τη σχέση της δημοσιογραφίας με τη διαφήμιση, την επικοινωνία και τις δημόσιες σχέσεις.
Το δεύτερο μέρος είναι μια ανατομία της δουλειάς του «συντάκτη ύλης» και ένα απαραίτητο εγχειρίδιο για τους επίδοξους λειτουργούς της - με την επισήμανση ότι οι αρχές της, αν όχι τα μέσα, παραμένουν εξίσου επίκαιρα και αναγκαία στις σημερινές συνθήκες της ενημέρωσης και της διάχυσης της πληροφορίας.
Οι 390 σελίδες του βιβλίου του Δ. Κουμπιά, γραμμένες από έναν δάσκαλο για γενιές δημοσιογράφων και από τους κορυφαίους συντάκτες ύλης στην ελληνική δημοσιογραφία, αποτελούν απαραίτητο -και ευχάριστο!- ανάγνωσμα για όποιον θέλει να γνωρίσει τις ρίζες, τα διαχρονικά ζητήματα, τις τεχνικές απαιτήσεις και τις τελευταίες εξελίξεις ενός επαγγέλματος που, με όλες τις αστοχίες ή τις προκλήσεις, εξακολουθεί να υπηρετεί τη δημοσιότητα - δηλαδή το δημόσιο συμφέρον.
Το βιβλίο κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία και στο ηλεκτρονικό κατάστημα των Εκδόσεων Μπαρμπουνάκης: www.barbounakis.com
Για περισσότερες πληροφορίες, επικοινωνήστε στο 2310 236 555
ή μέσω e-mail στο
ISBN: 978-960-267-633-2 | Σελίδες: 390 | Έτος έκδοσης: 2025 | Τιμή: 20 ευρώ
Εκδόσεις Μπαρμπουνάκης
Στο site έχουν «ανέβει» και παραμένουν τα άλλα δυο ΒΙΒΛΙΑ που έχω γράψει.
Παράλληλα, οι ΣΕΛΙΔΕΣ καταχωρίζονται σταθμοί ή και στιγμές από τα χρόνια της δημοσιογραφικής μου πορείας. Με κείμενα που έγραψα και γεγονότα που έζησα όλα αυτά τα χρόνια, τα οποία θα περιλαμβάνονταν στα απομνημονεύματά μου, αν … τα έγραφα. Και κείμενα για το τώρα.
Μιας πορείας την οποία ξεκίνησα την Άνοιξη του 1958, στα 15 μου χρόνια, μαθητής ακόμη του Λεοντείου Λυκείου· που μπορεί να οφείλεται και στο DNA του παππού μου – από την πλευρά της μητέρας μου – δημοσιογράφου και επιμελητή εκδόσεων Γιώργου Τζώρτζη· ωστόσο δεν τον είχα γνωρίσει αφού πέθανε το 1942, ένα χρόνο πριν από τη γέννησή μου.
Στις ΑΠΟΨΕΙΣ τέλος, αναρτώνται κείμενα συναδέλφων – και όχι μόνον – που θα ταιριάζουν με το περιεχόμενο του site.
Πολύτιμη πηγή άντλησης στοιχείων η Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Εφημερίδων και Περιοδικού Τύπου της Εθνικής Βιβλιοθήκης (http://efimeris.nlg.gr/ns/main.html} που περιέχει τις εφημερίδες ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ(1883-1884), ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ(1944-1967), ΕΜΠΡΟΣ(1896-1969), ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ(1911-1981), ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ(1917-1983) και ΣΚΡΙΠ(1893-1963). Κι ακόμη τα https://pasatempo.wordpress.com και https://tetysolou.wordpress.com/ στο banner ΤΥΠΟΣ.
