 |
 |
| Φοίβος Καρζής | Αντώνης Παπαγιαννίδης |
Με τη σημερινή ανάρτηση, θα… ευλογήσω τα γένια μου και ειδικότερα του “Συντάκτη Ύλης” – που έδωσε και τον τίτλο στο site -, παραθέτοντας τρεις παρουσιάσεις του βιβλίου. Οι δύο από τους συναδέλφους Αντώνη Παπαγιαννίδη, στο https://www.kreport.gr και Φοίβο Καρζή και η τρίτη από το https://harddog-sport.blogspot.com/ Και μια ακόμη, από την… Τεχνητή Νοημοσύνη.
Αντώνης Παπαγιαννίδης: Σε παλιότερους καιρούς, το να αφιερώσει κάποιος ένα ολόκληρο βιβλίο στον «αιώνια αφανή ήρωα» των εφημερίδων που ανέκαθεν ήταν ο συντάκτης ύλης - ο «υλατζής» κατά το φιλικότερο, αλλά και κάπως πατροναριστικό – θα ηχούσε παράδοξα. Τις τελευταίες δεκαετίες, όμως, όταν δηλαδή οι εφημερίδες, και ο έντυπος Τύπος συνολικότερα, βρέθηκε σε περιδίνηση και ως εκ τούτου χρειάστηκε να επιμεληθεί περισσότερο την εικόνα του αλλά – κυρίως – να κάνει τα κείμενά του πιο άμεσα ελκυστικά, πιο προσιτά/κατανοητά, τότε ο συντάκτης ύλης είδε το άστρο του να ανεβαίνει.
Στο εξώφυλλο του βιβλίου του Δημήτρη Κουμπιά – βετεράνου της δημοσιογραφίας από «Ελευθερία» και «Απογευματινή» μέχρις «Ελευθεροτυπίας», «Έθνους» και «Ναυτεμπορικής» –ο συντάκτης ύλης, τον οποίο γνώρισε καλά ο ίδιος, απεικονίζεται ανάμεσα σε στοίβες χειρόγραφων να κραδαίνει μια μαχαίρα, φορώντας σκούφο μάγειρα και με το παλιοκαιρινό τηλέφωνο δίπλα του. Η απεικόνιση έχει την σημασία της: Ο υλατζής παραλαμβάνει τα χειρόγραφα (όταν υπήρχαν τα χειρόγραφα, βέβαια, τώρα όλα στην οθόνη), διαμορφώνει, κόβει-ράβει, ελέγχει (ακόμη και πραγματολογικά), εν πολλοίς τιτλοφορεί, προωθεί στην σελιδοποίηση. Δηλαδή «φτιάχνει» την εφημερίδα.
Έχοντας την γνώση από μέσα, ο Δημ. Κουμπιάς επισημαίνει κάτι που αποτελούσε καλά κρυμμένο μυστικό: Ο συντάκτης ύλης ήταν από τους πιο καλοπληρωμένους στην εφημερίδα. συν κάτι άλλο, που αυτό συνειδητοποιήθηκε με τα χρόνια – πάντως τις τελευταίες δυο-τρεις δεκαετίες – ό,τι δηλαδή αυτή η θέση οδηγούσε όλο και συχνότερα στην κορυφή της ιεραρχίας, στη διεύθυνση σύνταξης, στη διεύθυνση ακόμη-ακόμη. Δεν ήταν άμοιρον ευθύνης, σ’ αυτό, το γεγονός ότι ο συντάκτης ύλης βρισκόταν σταθερά «εκεί», στην εφημερίδα, σε αντίθεση με πιο προβεβλημένους συντάκτες ή ρεπόρτερ που κινούνταν «έξω» (κι έτσι αποκτούσαν φιγούρα δημόσια, όχι όμως αναγκαστικά και ισχύ), και από αυτόν περνούσαν όλα τα νήματα του προϊόντος «εφημερίδα».
Πάντως «Ο Συντάκτης Ύλης» πηγαίνει πολύ πιο μακριά από τον κυρίως τίτλο – που, άλλωστε, συμπληρώνεται «από το μάρμαρο στην οθόνη, στην Τεχνητή ή Νοημοσύνη, στη Freelance δημοσιογραφία και στα Social Media». Πράγματι, μετά από μια μακρά δημοσιογραφική πορεία – μάλιστα με συνδικαλιστική δράση που τον έφερε μέχρι και την προεδρία της ΠΟΕΣΥ, αλλά με λογική στροφής προς τις επόμενες γενιές – ο Δημ. Κουμπιάς δίδαξε σε σπουδαστές (στο «Εργαστήριο Δημοσιογραφίας») από το 1976. Ήδη το 1992 έδωσε στην δημοσιότητα σε μορφή βιβλίου τις σημειώσεις του που με το πέρασμα του χρόνου, αλλά και ενσωματώνοντας την εξέλιξη της δημοσιογραφίας και των Μέσων Ενημέρωσης, έλαβαν την τωρινή τους μορφή. (Φυσικά, στα χρόνια που ζούμε, δεν θα μπορούσαν να μην έχουν και την ιντερνετική τους εκδοχή: το www.syntaktisylis.gr).
Όποιος ξεφυλλίσει – ή σκρολλάρει – αυτή τη δουλειά, δεν θα αργήσει να διαπιστώσει πως πρόκειται για έναν συνολικό αναστοχασμό, σίγουρα περιγραφικό αλλ’ όχι μόνο, για το πώς λειτουργεί αυτή η δουλειά (του δημοσιογράφου). τι σημαίνει/σε τι παραπέμπει όλη εκείνη η συζήτηση περί «τέταρτης εξουσίας». Εδώ, ακριβώς στο ξεκίνημά του, ο Δημ. Κουμπιάς παραπέμπει – προσγειωτικά – σε δυο αντιδιαμετρικής στράτευσης κείμενα. Αντώνης Καρκαγιάννης στην στήλη του «Κάθε Μέρα» στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ: «μερικοί αγαπητοί συνάδελφοι, ποιοι νομίζουν ότι είμαστε; Μας ονόμασαν «τέταρτη εξουσία» και άλλα τέτοια κουραφέξαλα και αφελέστατα (ή από κουτοπονηριά) τα πιστέψαμε και κωμικότατα παριστάνουμε την «εξουσία»). Και Σάββα Κωνσταντόπουλο (ναι!) σε σύναξη συντακτών του ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΚΟΣΜΟΥ: «Είσαστε σαν τους αυτόματους πωλητές καφέ. Ο εκδότης βάζει τα κέρματα και, πατώντας το κουμπί, παίρνει το ρόφημά του ανάλογα με τα γούστα του και τα συμφέροντά του. Γλυκό, μέτριο, σκέτο, αντιπολιτευτικό, συμπολιτευτικό. Τώρα μόνο συμπολιτευτικά» (χρόνια Χούντας, γαρ).
Μετά από αυτήν την προσγείωση, και αφού επιπρόσθετα υποστηρίξει ότι η δημοσιογραφία είναι επάγγελμα «και μάλιστα πολύ σκληρό» και όχι λειτούργημα, ο Δημ. Κουμπιάς βλέπει την δημοσιογραφία άλλοτε και τώρα. βλέπει την (καίρια) προσαρμογή της δημοσιογραφικής γλώσσας στην σημερινή πραγματικότητα. έχει την ωραία ατάκα ότι «οι δημοσιογράφοι των εντύπων λατρεύουν τα κείμενά τους, οι δημοσιογράφοι της τηλεόρασης την εικόνα τους» (ενώ οι δημοσιογράφοι των sites και portals κυνηγάνε την είδηση που συνέβη όχι πριν λίγα λεπτά, αλλά εκείνην που συμβαίνει τώρα). Αποτολμά όμως να προχωρήσει και στο ναρκοπέδιο («αστερισμό» το αποκαλεί) της ΑΙ/Τεχνητής Νοημοσύνης. Πεδίο στο οποίο δίνει μεγάλη έκταση, δείχνοντας ένα σεβαστό άγχος να ευαισθητοποιήσει στα θέματα ευθύνης/δεοντολογίας/αμεροληψίας/αξιοπιστίας, αλλά και μπροστά στο ενδεχόμενο μιας «δημοσιογραφίας που [θα] τα στρογγυλεύει όλα».
Από κει και πέρα, ο «Συντάκτης Ύλης» απευθύνεται περισσότερο στον επίδοξο δημοσιογράφο, αλλού με προσέγγιση τεχνικών του επαγγέλματος, αλλού με κάτι από προειδοποίηση για τις παγίδες που χρειάζεται να μην ξεχνιούνται, παραπέρα με αιχμηρές παρατηρήσεις για την διαφοροποίηση των περιοδικών (και μάλιστα του διαβόητου λάιφσταϊλ) από τις εφημερίδες (και τις ταμπλόιντ). Ενώ δεν αποφεύγει ο Δημ. Κουμπιάς – καίτοι εκπρόσωπος μιας παλιότερης γενιάς, όπου υπήρχαν π.χ. μισθολόγια και καριέρες και προσδοκίες …– να μιλήσει διεξοδικά και για το φαινόμενο του freelance δημοσιογράφου. Σε φόντο μάλιστα της συζήτησης για ένα «νέο οικονομικό μοντέλο» για τα ΜΜΕ – και για τους ανθρώπους τους. Εκεί όπου η επιλογή της δημοσίευσης ή της αποσιώπησης, η «συναίσθηση ευθύνης» του δημοσιογράφου, έρχεται να συναντήσει την οικονομική πραγματικότητα της καθημερινότητας.
Άραγε θα αρκεί η εμβληματική ατάκα «Και η σιωπή είναι δουλεία» ώστε να συνεχίσει τον δρόμο του το συνάφι των δημοσιογράφων;
Φοίβος Θ. Καρζής: Η δημοσιογραφία ζει τα τελευταία λίγα χρόνια μια αλλαγή τόσο μεγάλη όσο δεν είχαν φέρει στο επάγγελμα οι προηγούμενες δεκαετίες. Η ψηφιακή τεχνολογία και τα νέα μέσα την έχουν επηρεάσει ίσως περισσότερο και από τη μετάβαση στην εποχή της εικόνας, όταν η τηλεόραση έγινε το σύμβολο της μεταπολεμικής εποχής.
Αλλά για όποιον θέλει να την κατανοήσει, και ακόμη περισσότερο για όποιον θέλει να γίνει δημοσιογράφος, η γνώση και η εξοικείωση με την παραδοσιακή, έντυπη μορφή της εξακολουθεί να αποτελεί το καλύτερο όχημα. Και «Ο Συντάκτης Ύλης» του Δημήτρη Κουμπιά είναι η καλύτερη εισαγωγή στο επάγγελμα του δημοσιογράφου μέσα από μια ειδικότητα που είναι η λιγότερο γνωστή, η λιγότερο προβεβλημένη και η πιο ουσιαστική και απαραίτητη στη διαδικασία έκδοσης μιας εφημερίδας - αλλά, όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης του βιβλίου, εξίσου ουσιαστική και στις σύγχρονες μορφές ηλεκτρονικής δημοσιογραφίας, στις ιστοσελίδες ή ακόμη και τα κοινωνικά δίκτυα.
«Ο Συντάκτης Ύλης» είναι ο σκαπανέας κάθε εντύπου, ο αφανής ήρωας της καθημερινής διαδικασίας της έκδοσης. Η δουλειά του είναι να συγκεντρώνει τα κείμενα των συντακτών, να τα μορφοποιεί, να τα κατανέμει στη σελίδα, να αποφασίζει ποιο θα προβληθεί, ποιο θα μπει σε δεύτερη μοίρα και ποιο δεν θα βρει ποτέ το δρόμο προς τη δημοσίευση. Αυτή η απόφαση είναι η πιο απαιτητική και πιο ουσιαστική πλευρά της «ύλης» -όπως αποκαλείται στη δημοσιογραφική αργκό- μαζί με την επιλογή
ενός τίτλου που θα κρατήσει τον αναγνώστη και θα τον κάνει να διαβάσει το κείμενο. Είναι ταυτόχρονα η αρχιτεκτονική και το μάρκετινγκ της δουλειάς των ρεπόρτερ, των αρθρογράφων, όλων των άλλων συντακτών.
Δεν είναι τυχαίο ότι από αυτή την ειδικότητα προέρχονταν οι περισσότεροι διευθυντές εφημερίδων. Και ο συγγραφέας του βιβλίου έχει κάνει όλη τη διαδρομή - από το ρεπορτάζ στους δρόμους μέχρι το γραφείο του διευθυντή και γι’ αυτό καταφέρνει να κάνει ελκυστικό ανάγνωσμα το πιο τεχνικό κομμάτι της δημοσιογραφικής δουλειάς.
Το υλικό συγκεντρώθηκε στη διαδρομή μισού αιώνα - από το 1976 όταν μοίραζε σε φωτοτυπίες τις σημειώσεις για το μάθημα της «ύλης» στους σπουδαστές του στο Εργαστήρι Δημοσιογραφίας. Το βιβλίο συνοψίζει την καθημερινή εμπειρία της δουλειάς, την πρακτική της, αλλά και τη θεωρία, τα μεγάλα δεοντολογικά ζητήματα που πάντοτε παραμένουν επίκαιρα και άλυτα, ξεκινώντας από το ερώτημα-τίτλο του πρώτου κεφαλαίου «Ποιος ασκεί την «τέταρτη εξουσία»».
Το βιβλίο στο πρώτο μέρος του, θίγει τα καίρια διλήμματα όλων των μέσων ενημέρωσης: τη σχέση του τύπου με τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα, το παρελθόν και το παρόν, το αιώνιο ερώτημα αν οι δημοσιογράφοι ασκούν «επάγγελμα ή λειτούργημα», τη διελκυστίνδα μεταξύ εκδοτών και δημοσιογράφων, τη σχέση της δημοσιογραφίας με τη διαφήμιση, την επικοινωνία και τις δημόσιες σχέσεις.
Το δεύτερο μέρος είναι μια ανατομία της δουλειάς του «συντάκτη ύλης» και ένα απαραίτητο εγχειρίδιο για τους επίδοξους λειτουργούς της - με την επισήμανση ότι οι αρχές της, αν όχι τα μέσα, παραμένουν εξίσου επίκαιρα και αναγκαία στις σημερινές συνθήκες της ενημέρωσης και της διάχυσης της πληροφορίας.
Οι 390 σελίδες του βιβλίου του Δ. Κουμπιά, γραμμένες από έναν δάσκαλο για γενιές δημοσιογράφων και από τους κορυφαίους συντάκτες ύλης στην ελληνική δημοσιογραφία, αποτελούν απαραίτητο -και ευχάριστο!- ανάγνωσμα για όποιον θέλει να γνωρίσει τις ρίζες, τα διαχρονικά ζητήματα, τις τεχνικές απαιτήσεις και τις τελευταίες εξελίξεις ενός επαγγέλματος που, με όλες τις αστοχίες ή τις προκλήσεις, εξακολουθεί να υπηρετεί τη δημοσιότητα - δηλαδή το δημόσιο συμφέρον.
https://harddog-sport.blogspot.com/ Η 4η έκδοση του βιβλίου που έγραψε ο δάσκαλος της δημοσιογραφίας και επί χρόνια στέλεχος σε ΜΜΕ, Δημήτρης Κουμπιάς - Στοιχεία για μια «ειδικότητα σχεδόν άγνωστη στο ευρύ κοινό»
«Ο Συντάκτης Ύλης» έφτασε στην 4η έκδοσή του. Δεν είναι λίγο, δεν είναι και πολύ. Όσο υπάρχει δημοσιογραφία, όσο θα μπαίνει νέο αίμα στον κλάδο (αλλά και όσο οι παλιοί θα θέλουν να εμβαθύνουν στον τρόπο δουλειάς τους), το βιβλίο του Δημήτρη Κουμπιά θα εξαντλείται και θα έρχεται πάλι με νέες εκδόσεις: Και 5η και 6η –όσες χρειαστούν για να διαβάσουν όσο το δυνατόν περισσότεροι τα στοιχεία που δίνει ο συγγραφέας-δάσκαλος της δημοσιογραφίας και επί σειρά ετών επιτελικό στέλεχος σε πάρα πολλά ΜΜΕ.
Το ChatGPT είπε: Υπάρχει και η άποψη της Τεχνητής Νοημοσύνης, η οποία άλλωστε καταλαμβάνει 28 σελίδες του βιβλίου. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, το ChatGPT είπε: Το βιβλίο «Ο Συντάκτης Ύλης» του Δημήτρη Γ. Κουμπιά (Εκδόσεις Μπαρμπουνάκη, 2025, 390 σελίδες, τιμή €20) έχει τύχει ιδιαίτερης προσοχής και θετικών σχολίων από τα μέσα ενημέρωσης και τους επαγγελματίες της δημοσιογραφίας:
Βασικά σημεία & θετικές αξιολογήσεις 📰
🎓 Εκπαιδευτικό εγχειρίδιο για όλους Περιγράφεται ως «εγχειρίδιο δημοσιογραφικών μαθημάτων και για μη δημοσιογράφους», ανοικτό τόσο σε σπουδαστές όσο και σε απλούς αναγνώστες που ενδιαφέρονται για τη λειτουργία του τύπου empros.gr+12larissanet.gr+12protagon.gr+12.
📜 Ιστορική αναδρομή Ξεδιπλώνεται η ιστορία του ελληνικού Τύπου από τον 20ο στον 21ο αιώνα, με παράλληλη μετάβαση στην ψηφιακή εποχή news247.gr+9larissanet.gr+9protagon.gr+9.
🛠️ Τεχνικό και πρακτικό Περιέχει πρακτικά παραδείγματα για τον σχεδιασμό των σελίδων, την επιλογή ύλης, τον έλεγχο της γλώσσας — και ασχολείται με σημαντικά ζητήματα όπως τα fake news, η δεοντολογία και τα social media newpost.gr+9athensvoice.gr+9larissanet.gr+9.
💡 Ο ρόλος του «αφανή ήρωα» Ο συντάκτης ύλης περιγράφεται ως «σκαπανέας κάθε εντύπου» — ο άνθρωπος που οργανώνει, αποφασίζει, μορφοποιεί και διαθέτει τα κείμενα, διασφαλίζοντας την ποιότητα, την ροή και το ενδιαφέρον μιας έκδοσης economico.gr+8athensvoice.gr+8enimerosi24.gr+8.
🌐 Σύγχρονες προκλήσεις Το βιβλίο ανανεώνει το περιεχόμενο του με κεφάλαια για τη freelance δημοσιογραφία, τα social media και την τεχνητή νοημοσύνη, αναδεικνύοντας τη σημασία της τεχνικής κατάρτισης στην ψηφιακή εποχή barbounakis.com.
🧭 Το έργο του Δ. Γ. Κουμπιά Ο συγγραφέας, με εμπειρία από τη δεκαετία του '70, έχει διδάξει δημοσιογραφία (ιδιωτικές σχολές & Πάντειο), υπηρέτησε σε κορυφαίες δημοσιογραφικές οργανώσεις και είναι Γ. Γ. του ΕΔΟΕΑΠ — γεγονός που ενισχύει την αξιοπιστία και την αυτογνωσιακή προσέγγιση του βιβλίου economico.gr+9larissanet.gr+9athensvoice.gr+9.
Για ποιους είναι κατάλληλο;
- Σπουδαστές δημοσιογραφίας που θέλουν να κατανοήσουν τον «αθέατο» ρόλο του συντάκτη ύλης.
- Επαγγελματίες ΜΜΕ (έντυπων & ηλεκτρονικών) που επιθυμούν πρακτικές γνώσεις και ενημέρωση για τις εξελίξεις.
- Ενδιαφερόμενους πολίτες που θέλουν να αντιληφθούν πώς φτιάχνεται η είδηση, από τη συλλογή μέχρι την τελική δημοσίευση.
Πού ξεχωρίζει;
- Βαθιά γνώση εμπειρικής εφαρμογής, στηριγμένη σε πενηντάχρονη πορεία από τις πρώτες «φωτοτυπίες» του 1976 μέχρι σήμερα protagon.gr+13syntaktisylis.gr+13barbounakis.com+13barbounakis.com.
- Συνδυασμός τεχνικής και ηθικής – δεν είναι μόνο «πώς γίνεται» αλλά και «πώς πρέπει να γίνεται» μια υπεύθυνη δημοσιογραφία .
- Κατάλληλο και για ψηφιακό πλαίσιο, με αναφορές σε καριέρες freelance και στις επιπτώσεις των νέων μέσων .
Μειονεκτήματα / Περιορισμοί Δεν έχουν εντοπιστεί αρνητικές κριτικές· ωστόσο, με δεδομένη τη φιλοσοφία του έργου, ίσως να μην απευθύνεται σε όσους αναζητούν a) θεωρητική φιλοσοφία ή b) καθαρά χρονογραφικό ή λογοτεχνικό περιεχόμενο. Είναι ένα πρακτικό-επαγγελματικό εγχειρίδιο, όχι μια αφηρημένη ανάλυση για τον τύπο ως έννοια.
📗 Ετυμηγορία Το «Ο Συντάκτης Ύλης» εμφανίζεται ως ένα αξιόλογο και πλήρες εγχειρίδιο, με ισορροπία πρακτικής κατάρτισης και θεωρητικών γνώσεων. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για όσους θέλουν να κατανοήσουν τον σύνθετο ρόλο της σύνταξης και διαμόρφωσης ύλης σε έντυπα και ψηφιακά μέσα.
Το βιβλίο κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία και στο ηλεκτρονικό κατάστημα των Εκδόσεων Μπαρμπουνάκης: www.barbounakis.com
Για περισσότερες πληροφορίες, επικοινωνήστε στο 2310 236 555
ή μέσω e-mail στο
ISBN: 978-960-267-633-2 | Σελίδες: 390 | Έτος έκδοσης: 2025 | Τιμή: 20 ευρώ